Informatiepagina Hellouw

Info hellouw
Hellouw, een vriendelijk dorp gelegen in een uniek gebied aan de rand van de Betuwe. Vergezichten vanaf de kronkelige Waalbandijk over het schilderachtige rivierenlandschap gekenmerkt door idyllische dijkhuisjes, statige boerderijen en grillig gevormde fruitbomen. Hellouw is een dorp met geschiedenis en is ontstaan rond het jaar 850 waarna het door de eeuwen heen diverse overstromingen en dijkdoorbraken heeft moeten doorstaan. Gelukkig zijn de dijken van Hellouw bij de laatste deltawerken grote rivieren, versterkt en verhoogd. Hellouw is een dorp met een zeer sociaal karakter, wat wel blijkt uit het dorpsfonds “Stegen en Wegen”. Het batig saldo van het oude dorpsfonds “Stegen en Wegen”, waarvan niemand de oorsprong nog weet, werd jaarlijks verdeeld onder de inwoners van Hellouw. Het saldo werd verkregen uit de verhuur van landerijen. Tegenwoordig komt het rendement van het fonds ten goede van verenigingen.
Hellouw is het meest westelijke dorp van de gemeente Neerijnen en heeft 884 inwoners (jan. 2008). Hellouw heeft een centrale ligging in Nederland. De snelwegen A 15 en A 2 zijn op enkele minuten rijden afstand, zodat u de steden Rotterdam, Utrecht, ’s-Hertogenbosch en Breda snel kunt bereiken.
—————————————————————–
Historie
Hellouw is een dorp dat ontstaan is voor 850. Hellouw heeft nog verschillende andere namen gehad, zoals: Helloua, Hellu, Helloa, Hallouwa of Hellowa ( Hallouwa [lees : Hellowa] (is Allouage, een leengoed en bos in de gemeente Béthune). Tussen Hellouw en Haaften stond vroeger een grenspaal met de opschrift ”De Heerlijkheid Hellouw”. Die Heerlijkheid begon al in 850, of zelfs nog eerder. Er zijn oorkondes gevonden waarin ”De Villa Hellowa” (in de volksmond ”spijktertje” genoemd) 12 augustus 850 in wordt vermeld. Dat is een bewijs van de hoge ouderdom van het dorp. Hellouw is tevens het oudste dorp van De gemeente Neerijnen. De oorkonde duidt er tevens op dat het een Heerlijkheid was en toen kennelijk in het bezit van het geslacht Hellowa of Hellu. De Heerlijkheid is eeuwenlang bij dat geslacht in bezit gebleven.

Zo kennen we uit gegevens van A.J. v.d. Aa (1792-1857, aardrijkskundig woordenboek der Nederlanden) een Goossen van Hellu die in 1345 Schepen van Tuil was. Ook daarin was sprake van een Johan van Hellu, wiens dochter Ulindis van Hellu in 1352 de tienden en kerkgiften in erfpacht kreeg. Deze was getrouwd met Rutger van Zoelen. Na haar overlijden in 1383 ging dat rechtover op haar zuster en erfgenaam. Agnes van Hellu, weduwe van Hubert van Golbertingen. Deze weduwe bezat reeds het tiendrecht van Haaften. Ze droeg deze beide rechten over aan haar neef, Ermund van Hellu, ook wel genaamd de rover.
Of deze er afstand van heeft gedaan, of ze nooit aanvaard heeft, weten we niet. Maar in 1417 schonk de Abdij Abdinghof te Paderborn, deze rechten aan Otto van Asperen, genaamd van Vuren. Dat geldt waarschijnlijk voor zowel de Heerlijke rechten van Hellouw als Haaften. Er is namelijk en vonnis van de kerkelijke ban tegen deze Otto bekend, gedateerd op 5 augustus 1425, omdat hij pacht ter tienden niet aan de Abdij had betaald. Het geschil hierover met de familie van Asperen en Vuren is later kennelijk weer bijgelegd want in 1473 kreeg Johan van Asperen en Vuren de rechten weer in erfpacht.
Hoe het dan precies verder gaat weten we niet, maar op een gegeven moment is het Ridder Walraven van Haaften die in het bezig deze rechten komt.
Hellouw heeft ook veel te lijden gehad van de watervloeden. De vloed van 14 februari 1709 heeft in het bijzonder Hellouw zeer geteisterd. De inwoners zagen hun huizen gewoon wegdrijven. Ook het Aderlijk huis (Villa Hellowa)  in Hellouw werd verwoest zo ernstig dat de fundamenten niet meer terug te vinden waren. Deze watersnoodramp wordt door v.d. Aa als volgt beschreven:
”Het dorp Hellowa werd door den watervloed van 14 februarij 1709 zeer geteisterd; Doordien men de waterkering op moest geven, verscheurde het water de dijk en maakte eene opening van omtrent 60 of 70 roeden. de huislieden, die met hunne huizen voor den doorbraak lagen, nog eenig vee en paarden door heggen en slooten jagende, vlugtte op den dijk, weinig of geen goed kunnende bergen. vrouwen met kinderen werden spoedig jammerende naar den dijk gebragt, waar zij getuigen moesten zijn van den ondergang hunner huizen, want het overstortende water en het indringende ijs nam in weinig tijds het adelijke huis, in wandeling doorgaans Het Spijkertje genamd, omtrent twintig roeden van den dijk, in de graft liggende, met nog vier andere huizen, schuur en hooibergen, benevens de daarin zijnde granen weg, zodat zelfs hun fundamenten daar niet meer te vinden zijn.”
Er valt af te lijden dat het geslacht van Hellu vanaf 850 tot ongeveer 1400 de Heerlijke rechten van Hellowa in bezit had. Al hadden ze dan geen rechten meer in Hellouw, het geslacht hield niet op te bestaan. Want ook in de 16e eeuw kwamen er nog verscheidene personen voor die de naam van Hellu voerden. Zelfs in 1750 verzocht een ene Balthasar van Hellu, kanselier van Wutzburg, meerdere keren aan het Hof van Gerlre, hem weer in het bezit te stellen van de Heerlijke rechten van Hellowa. Het is er echter niet van gekomen. want in 1712 had Govert Verploegh de Heerlijkheid Hellowa gekocht. Het Huis te Hellowa bestond toen helaas al niet meer door de dijkdoorbraak in 1709.
De vloed van 1697 was verschrikkelijk voor velen. Bij Vuren hadden ze ijsdammen neergezet,  maar de dijken van Gorinchem tot Tuil waren niet veilig.  In 1989 werden de dijken in Hellouw en omstreken verhoogd en in 1993 en 1995 is er weer hoog water geweest.
Hellouw’s bekendste straat die nu Korfgraaf heet, heette vroeger: ”Corfgraef”. De Beatrixstraat en Irenestraat aan de kant van het dorp, heette vroeger ”Voorste Steeg”. De Irenestraat aan de kant van de polder, heete vroeger de ”Achterste Steeg”.
Hellouw stond en staat eigenlijk nog steeds bekend om zijn boerderijen. Zo zijn er oude boerderijen, zoals de Korfhoeve, of de Vossenjacht,  maar er zijn ook nieuwere boerderijen, zoals zuivelboerderij Noordam. Bij Noordam produceren ze  en verkopen ze zelfs de eigen zuivelproducten!

Het terrein van Zuivelboerderij Noordam in Hellouw. Foto: Fam. Noordam

Het Symbool van Hellouw
Het symbool van Hellouw zijn de molens. De eerste molen is mooi te bezichtigen vanaf de A15. De Laaglandse Molen of Achterste Molen genoemd is een in 1864 gebouwde wipmolen (die dient als watermolen) ter vervanging van de afgebrande, in 1627 gebouwde molen en staat aan de Zeek 6 in Hellouw. Het is de derde molen op deze plaats. De eerste molen werd door kruiend ijs in 1572 verwoest. In 1994 zijn de voor- en achterwaterloop uitgegraven en hersteld en is er een maalcircuit aangelegd. Daarna kon de molen na vijftig jaar stilstand weer voor het eerst malen.. .
De huidige molen is in 1864 na brand herbouwd en bemaalde tot 1947 het lage deel van de polder Hellouw. Tot 1953 was de molen eigendom van de (dorps)polder Hellouw, daarna tot 1974 eigendom van het Polderdistrict Tielerwaard. In 1953, 1967 en in 1994 is de molen gerestaureerd. Bij de laatste restauratie werd de molen weer in maalvaardige toestand gebracht en werd een maalcircuit aangebracht.
De tweede molen staat wat meer naar het dorp toe. De Hooglandse Molen of Voorste Molen is een in 1803 gebouwde wipmolen ter vervanging van de afgebrande, in 1627 gebouwde molen en staat aan de Zeek 5 in Hellouw. De eerste en de tweede molen op deze plek zijn resp. in 1572 en 1627 door kruiend ijs na een overstroming verwoest. De voorganger van deze molen (no. 3) is in 1864 door brand verwoest. Het is de vierde molen op deze plaats.

De Inwoners
Hellouw heeft ongeveer 1000 inwoners. Tot 2008 waren het er nog 910, maar sinds de Hoenderkampen gebouwd zijn, is het aantal weer gestegen.
Tot 1 januari 1878 vormde Herwijnen met Hellouw en Haaften een burgerlijke gemeente, gemeente Haaften. Daarna is Herwijnen samen gegaan met de Gemeente Lingewaal, en Haaften en Hellouw zijn waarschijnlijk een gemeente gebleven. Op 1 januari 1978 zijn Haaften en Hellouw samengevoegd aan de gemeente Neerijnen.
Bronnen:
– ‘T Senioortje winter 2007
– Neerijnen Business special 2007
– www.neerijnen.nl

de oude trekkers/herberg/boerderij ”de Vossenjacht”
dat tot 1986 het plaatselijke dorpscafé is geweest.
Foto gemaakt door: Barbara Boden