Info pagina (Voormalige) Gemeente Neerijnen

De gemeente Neerijnen heeft een oppervlakte van 73,01 km² en is een onderdeel van de Tielerwaard, het landschap dat tussen Gorinchem en Tiel wordt omsloten door de Waal en de Linge.
In het westen grenst zij aan de gemeente Lingewaal, terwijl de noordgrens wordt gedeeld met de gemeente Geldermalsen. Haar oostelijke buurgemeente is Tiel.
Het wapen

Het wapen is opgebouwd uit elementen van de opgeheven gemeentes, namelijk de leeuwekopppen uit het wapen van Varik, het paalvair is afgeleid van het wapen van de familie De Cocq van Haaften en kwam voor in de wapens van Haaften, Ophemert, Est ca en Waardenburg De zalmen symboliseren de vroeger belangrijke zalmvisserij. Het eerste wapen dat werd ingediend, werd afgewezen door de Hoge Raad van Adel vanwege het overladen effect. De kwartieren II en II luidden namelijk als volgt : “In sinopel een dwarsbalk, waaruit een uitkomende zalm, en van onderen vergezeld van een takje van een appelboom, waaraan 2 bladeren en een appel, alles van zilver.” De appel zou de fruitteelt symboliseren, de dwarsbalk de Waal.
De gelijknamige heerlijkheid werd door de Hoge Raad van Adel bevestigd in het gebruik van het volgende wapen : “In keel 3 palen van paalvair en een schildhoofd van goud, beladen met 3 schuinlinks geplaatste hamers van sabel.”
Dit wapen werd door de nieuw opgerichte gemeente in 1978 niet bij het ontwerp betrokken.
Historie
De geschiedenis van de gemeente is, gemeten in tijd, nog maar kort. De gemeente is ontstaan op 1 januari 1978 en is een samenvoeging van de voormalige gemeenten Haaften, Ophemert, Est en Opijnen, Waardenburg en Varik. Andere dorpen in de gemeente zijn: Hellouw, Neerijnen, Heeselt, Tuil, Hattelaar en een gedeelte van Zennewijnen. De gemeente is onderdeel van de Tielerwaard in het westen van de Betuwe. De drie grootste plaatsen zijn Haaften, Waardenburg en Ophemert. Het gemeentehuis staat in het gelijknamige Neerijnen. De gemeente telt 11.853 inwoners (per 1 mei 2006, bron: CBS) en heeft een oppervlakte van 73,01 km².
De vele historische gebouwen in de gemeente zijn hier de getuigen van. In de zestiger jaren heeft het rijk ruim veertig panden aangewezen als bescherm rijksmonument. In de tachtiger jaren heeft de gemeente eveneens een aantal panden op de monumentenlijst geplaatst. Aan deze gemeentelijke lijst worden nog jaarlijks panden toegevoegd. Ook het rijk heeft in 2001 een aantal panden uit de periode van 1850 – 1940 aan de rijkslijst toegevoegd. Hierdoor heeft de gemeente Neerijnen momenteel 96 rijksmonumenten en 147 gemeentemonumenten. op dit moment telt de gemeente 11.856 inwoners (jan. 2008).
————————————————————————————-
Ophemert
Dit is het meest oosterlijk gelegen dorp van onze gemeente Neerijnen en grenst aan de gemeente Tiel. in 1265 kwam Ophemert in bezit van Rudolf de Cock en eeuwenlang bleef deze familie eigenaar van dit gebied, totdat het in 1550 in bezit kwam van Familie van Haeften, meer dan 2 eeuwen zou deze heerlijkheid in het bezit blijven van deze familie om daarna over te gaan op de familie Mackay. Veel hebben zij betekent voor Ophemert, tot op de dag van vandaag toe. vooral op gebied van scholing en liefdadigheid hebben zij zich niet onbetuigd gelaten. Het kasteel ophemert is nu nog altijd in eigendom van deze familie. Ook de Maarstenskerk (hervormde kerk) neemt de imponerende plaats in, in dit prachtige dorp. Deze kerk werd in 1945 zwaar beschadigd door het oorlogsgeweld, maar werd na de oorlog weer herbouwd, maar in een andere vorm dan voor de verwoesting. Ophemert telt 1655 inwoners (jan. 2008).
wil u meer informatie over Ophemert?
kijk dan op: www.oud-ophemert.nl
www.kasteelophemert.nl

Varik
Over de geschiedenis van varik is niet zoveel bekend, wel weten we dat de heerlijkheid lang in het bezit is geweest van het geslacht van varik, later is het door vererving overgegaan in geslachten van Aeswijn, van Dort en van Sepradt. de grote blikvanger van het dorp varik is wel de toren van de Rooms Katholieke kerk uit de 15e eeuw, in de volksmond ook wel de ”dikke toren” genoemd. deze toren neemt een prominente plaats aan de waaldijk in, omdat hij in een bocht staat kennen de meeste schipers deze blikvanger van de rivier de Waal en weten zij precies waar zij zich bevinden, en vooral in vroeger tijd was dit een orientatie punt op deze drukst bevaren rivier van Europa. ook de stellingmolen uit 1867 is een monument waar men in Varik trots op kan zijn, in 1963 is deze molen gerestaureerd dankzijde activiteiten van het Prins Bernardfonds, en is het aanwinst voor dit dorp. in Varik staat ook de enige Rooms Katholieke kerk van de Gemeente Neerijnen. Het kerkgebouw is een ontwerp van de Duitse architect Alfred Tepe en consecratie heeft plaats gevonden op 7 juli 1879. Op dit moment telt Varik 977 inwoners (jan. 2008).
In 1963 is een boerderij uit Varik overgebracht naar het Nederlands Openluchtmuseum In Arnhem.
In deze boerderij is te zien hoe het boerenbedrijf oorspronkelijk plaatsvond. Informatie over deze
boerderij kunt u vinden op het internet www.openluchtmuseum.nl.
wil u meer informatie over Varik?
kijk dan op: www.varik.nl
Heesselt
Het dorp heesselt wordt in een document uit het jaar 850 genoemd als Hesola. Een zekere edelman Balderik krijgt het dan als leen van Bisshop Ludger van Utrecht. Vermoedelijk was daar toen al een kerk bij. De huidige kerk is gebouwd op oude resten die mogelijk uit die tijd dateren. De Kerktoren stamt gedeeltelijk uit de 15e eeuw, maar is in 1887 ommetseld met een nieuwe toren. Het schip is in 1849 nieuw opgetrokken, aangepast aan de eisen van die tijd en daarom in Neogotische stijl. De kerk, de toren en het kerkorgel zijn rijksmonumenten. Op een oude kaart 1599 is te zien dat in de Tachtigjarige oorlog prinsgezinde troepen in Heesselt zijn gelegerd om de strijd aan te binden tegen de Spaanse troepen aan de overkant van de Waal. Eind negentiende eeuw werden buitendijks enkele huizen gebouwd voor de smeden die voor een aannemer in Rossum werkten. Ze staan er nog ”de smeeburt” en vormen nu een rijksmonument. Later bouwde diezelfde aannemer op een hoger gelegen terrein enkele veldovens, het begin van de steenfabriek. Om arbeiders aan te binden zette hij enkele rijtjes arbeidswoningen; de oude burt” en de ”nije burt”. De drie buurtjes hebben jarenlang grote gezinnen gehuisvest. Ze vormen een blijvende herinnering aan het zware werk dat door hun bewoners in de uiterwaarden werd verricht. De steenfabriek zelf is eind twinstigste eeuw afgebroken. Op dit moment telt Heeselt 412 inwoners (jan. 2008).
Est
Het dorp ligt direct ten zuiden van de A 15, en ligt niet zoals alle dorpen van de Gemeente Neerijnen aan de rivier de Waal. Est maakt daarop een uitzondering en was vooral in vroeger tijd een klein en vooral in de winter een geïsoleerd dorp. Waar de naam Est vandaan komt is niet geheel duidelijk. De naam kan, naar analogie van verschillende andere plaatsen een zogenaamde boomnaam zijn, de woonplaats bij een Es. Zoals bijna alle dorpen heeft ook Est zijn adelijk huis gehad. Het geslacht van Est was in de middeleeuwen al bekend. Est heeft ook woelige tijden beleefd, in 1607 is Est bij een dramatische gebeurtenis betrokken geweest. op 25 september van dat jaar werd in de nabijheid van het dorp de overste Du Bols, Ritmeester en President van de krijgsraad, een dappere en verstandige man, nadat hij met zijn huisgezin in Geldermalsen naar de kermis was geweest, werd hij door vijanden overvallen. Toen hij zich niet aan hen wilde overgeven werd hij doodgeschoten en zijn zoon werd gevangen genomen… Op dit moment telt Est 599 inwoners (jan. 2008).
Opijnen
Waar de naam opijnen vandaan komt? Volgens een oud verhaal dankt het dorp opijnen zijn naam aan een raaf, die op een ijsschots de waal afdreef, na enige tijd kreeg hij last van koude voeten, toen kraste hij pijn, o, pijn! Nabij die plaats onstond toen Opijnen. Maar hoe het ook zij, in 1265 kwam opijnen in bezit van Rudolf de Cock, en deze familie had tot in de 16e eeuw zeggenschap over de Heerlijkheid Opijnen. Een eigen dorpskern heeft opijnen nooit gehad, men woonde in de straat (zandstraat) of aan de dijk. Na de 2e wereldoorlog kreeg Opijnen bekendheid door Memorial Day, op 30 juli 1943 werd een Amerikaanse bommenwerper door de Duitse luchtwaffe neergeschoten, waardoor 8 militairen om het leven kwamen, jaarlijks op 4 mei worden de slachtoffers, die allen in Opijnen begraven liggen herdacht. Op dit moment telt Opijnen 1.180 inwoners (jan. 2008).
Neerijnen
Dit dorp is de naamgever van de gemeente, en we lezen dat in 1350 het kasteel Neerijnen werd gebouwd door Gijsbert Cock wiens nakomelingen zich de Cock van Neerijnen lieten noemen. Aan het einde van de 17e eeuw kwam het kasteel door huwelijk aan het Friese geslacht Aylva. Deze familie kwam in 1700 door koop ook in het bezit van de heerlijkheden Waardenburg en Neerijnen. Precies 100 jaar later op 17 juni trouwde erfgename Anna Jacoba Wilhelmina van Aylva, vrouw van Waardenburg Neerijnen met ene Baron Pallandt. Dit geslacht bleef in het bezit van de kastelen tot het laatste lid van deze tak, Julie Elisa Baronesse van Pallandt op 8 mei 1971. In de zomer van 1980 is het kasteel in gebruik genomen als gemeentehuis. Neerijnen is ongetwijfeld één van de Mooiste dorpen van de gemeente. Vooral de uiterwaarden en het bos rondom het kasteel is een bezoek meer dan waard, en ook het bijzondere 19e eeuws kerkje van de Hervormde Gemeente is van grote schoonheid. Op dit moment telt Neerijnen 492 inwoners (jan. 2008).
Wilt u meer informatie over de gemeente Neerijnen?
kijk dan op: www.neerijnen.nl
Waardenburg
Waardenburg, vroeger Hiern genoemd, heeft zijn naam ontleend aan het kasteel van die naam. In 1265 kreeg Rudolff de Cock Hiern in leen, en bouwde hij zijn kasteel, van eenvoudig bouwwerk. in het begin, ontstond er een in de zestiende eeuw een sierlijk kasteel. Maar in 1574 is het kasteel verwoest door Lodewijk Graaf van Nassau, broer van Willem I. De toenmalige bewoonster was Spaansgezind en weigerde zich over te geven. In 1627 is de ruïne weer bewoonbaar gemaakt, en tot op heden is dit kasteel nog aanwezig. Op 18 november 1933 werden Noord en Zuid verbonden door de opening van de verkeersbrug over de Waal. Voor het hele dorp was dit een bijzondere gebeurtenis, en onder de aanwezige was ook een bekende schrijver, dichter Clinge Doorenbos, zijn grootvader was rond de eeuwwisseling predikant in Waardenburg. Hij verwoorde toen zijn gevoelens met het bekende gedicht ´´de Brug´´. Waardenburg heeft nog een aantal bijzondere dingen waar je nu nog weinig van ziet. Zo heeft Waardenburg van 1866 tot 1970 een station gehad. Foto’s hiervan kunt u hier vinden. daarnaast kun je vanaf Waardenburg oversteken naar het land van Maas en Waal over der Martinus Nijhofbrug. maar voor deze brug bestond de Bommelse Brug. De Bommelse Brug was de oude Waalbrug tussen Zaltbommel en Waardenburg in de A2. Deze vakwerkbrug werd in 1933 geopend en ze heeft dienst gedaan tot eind januari 1996, waarna zij werd vervangen door de nieuwe Waalbrug, de Martinus Nijhoffbrug. de grootste reden was dat de Bommelse brug te gevaarlijk werd doordat er geen afstuiting zat tussen de heen en weerbaan waardoor er ontelbaar veel gevaarlijke ongelukken gebeurde. In 2007/2008 is de brug gesloopt. Op dit moment telt Waardenburg 2.351 inwoners (jan. 2008).
Tuil
Toen Graaf Wichman in 963 het nonnenklooster in Elten stichtte, schonk hij dit klooster verschillende van zijn bezittingen, waaronder ook Tuil. De oorkonde waarin Keizer Otto I in 970 deze giften bevestigde, noemt deze plaats als Thuli. Tuil was al vroeg een Parochiekerk rijk. En iets van deze status is nog niet merkbaar in de kerkelijke indeling van de Tielerwaard. Tuil is de zetel van de ring Tuil van de Hervormde kerk. In 1866 is er een enorme verandering in het dorp geweest. Door de bouwen van de spoorbrug over de Waal bij Zaltbommel, was het noodzakelijk het winterbed van de rivier ter plaatse te verbreden. Daartoe moest de rivier land inwaarts worden verlegd, en werd ongeveer de helft van het dorp Tuil, dat buitendijks kwam te liggen, aangekocht en afgebroken. Tot 1933 had men ook een overzet veer naar Zaltbommel. Maar die verloor haar nut bij het openen van de verkeersbrug over de waal datzelfde jaar. Op dit moment telt Tuil 637 inwoners (jan. 2008).
Haaften
Haaften is het dorp met de meeste inwoners van de Gemeente neerijnen. en de geschiedenis van dit prachtige dorp gaat ook eeuwen terug. Kasteel Goudenstein moet omstreeks begin van de veertiende eeuw gebouwd zijn, en waarschijnlijk is het in 1672, toen het in bezit was van Wolphart van Brederode door legerbenden van Lodewijk de 14e verwoest. van de 4 hoektorens is er één bewaard gebleven en deze is in 1980 gerestaureerd. Op 9 juni 1866 werd een groot gedeelte van het dorp verwoest door een grote brand, die 65 huizen en het schoolgebouw in de as legde, in heel Gelderland werd toen f 17.000,- opgebracht. de toenmalige predikant, Dr. Landré schreef hierover een boekje ”de ramp van Haaften”. En ook de baten hiervan kwamen ten goede aan de bevolking. van een gedeelte van dit geld werden arbeiderswoningen gebouwd. Zo ontstond de Sophiabuurt genoemd naar de vrouw van de Burgemeester. Rond 1980 is deze buurt afgebroken i.v.m. de dorpssanering. Bekende blikvangers zijn verder, de Korenmolen en de Nederlands Hervormde Kerk aan de Waal. Op dit moment telt Haaften met de meeste inwonersaantal van de gemeente Neerijnen 2.651 inwoners (jan. 2008).
Wilt u wat informatie over Haaften?
kijk dan op:  www.haaften.nl